Những câu tục ngữ rất quen thuộc trong đời sống hàng ngày nhưng không phải ai cũng biết tục ngữ là gì. Chúng tôi đã tổng hợp lại khái niệm, nội dung, nguồn gốc cũng như cách phân biệt tục ngữ trong bài viết dưới đây. Mời quý bạn đọc tìm hiểu nhé.
Tục Ngữ Là Gì?
Theo Wikipedia, tục ngữ là những câu nói dân gian ngắn gọn, ổn định, có nhịp điệu, hình ảnh, thể hiện những kinh nghiệm của nhân dân về mọi mặt (tự nhiên, lao động sản xuất, xã hội), được nhân dân vận dụng vào đời sống, suy nghĩ và lời ăn tiếng nói hằng ngày. Cũng là 1 thể loại của văn học dân gian.
Còn theo chương trình sách giáo khoa tiếng Việt lớp 5 thì thành ngữ, tục ngữ là những cách nói, những hình ảnh quen thuộc, là sự đúc kết kinh nghiệm của bao nhiêu thế hệ, thể hiện truyền thống đạo lý và tri thức của nhân dân lao động về mọi mặt cuộc sống.
Nguồn Gốc Tục Ngữ
Tục ngữ đã có từ rất lâu, được sinh ra trong đời sống của nhân dân và được gìn giữ bởi văn hóa dân gian. Trong cuộc sống thực tiễn, trong quá trình lao động, sản xuất và chiến đấu, ông cha ta đã trực tiếp sáng tác ra những câu tục ngữ. Một số khác thì được chọn lọc và tách ra từ các tác phẩm văn học hoặc vay mượn từ nước ngoài.
Nội Dung Tục Ngữ
Nội dung của các câu tục ngữ Việt Nam rất phong phú, đa dạng. Nhưng có thể chia ra thành 3 ý chính với các ví dụ như sau:
1. Phản ánh kinh nghiệm lao động sản xuất
- Bờ bãi không bằng phải thì.
- Vảy mại thì mưa, bối bừa thì nắng.
- Mây thành vừa hanh vừa giá.
- Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống.
Chiêm cập cợi, mùa đợi nhau.
- Cơm quanh rá, mạ quanh bờ.
- Sương quánh cá thu, sương lu cá thừng.
- Lâu đêm hơn thêm hồ.
- Nhất dáng, nhì men, ba chàm, bốn vẽ.
2. Ghi nhận các hiện tượng lịch sử xã hội
- Ăn lông ở lỗ.
- Con dại cái mang.
- Năm cha ba mẹ.
- Hăm mốt Lê Lai, hăm hai Lê Lợi.
- Hai mốt giỗ cha, hai mươi ba giỗ con.
- Lê tồn Trịnh tại, Lê bại Trịnh vong.
- Dưa La, cà Láng, nem Bảng, tương Bần, nước mắm Vạn Vân, cá rô Ðầm Sét.
- Lấy vợ đàn bà, làm nhà hướng Nam
- Mồng bảy hội Khám, mồng tám hội Dâu, mồng chín đâu đâu trở về hội Gióng.
- Thần cây đa, ma cây gạo, cú cáo cây đề.
- Phép vua thua lệ làng.
- Đất có lề, quê có thói.
- Một miếng giữa làng bằng một sàng xó bếp.
- Một người làm quan cả họ được nhờ.
- Chết trẻ còn hơn lấy lẽ.
- Sẩy cha còn chú, sẩy mẹ bú dì.
- Lấy bát mồ hôi đổi bát cơm.
- Tháng tám đói qua, tháng ba đói chết.
- Bà chúa đứt tay bằng ăn mày xổ ruột.
- Cá lớn nuốt cá bé.
- Quan thấy kiện như kiến thấy mỡ.
- Tức nước vỡ bờ.
3. Thể hiện triết lý dân gian của dân tộc
- Người làm ra của, của không làm ra người.
- Một mặt người hơn mười mặt của.
- Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ.
- Hay làm đầu quang mặt sạch, chẳng hay làm đầu rếch mặt dơ.
- Của một đồng, công một nén.
- Thứ nhất kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến.
- Ăn Bắc, mặc Nam.
- Trai Cầu Vồng, Yên Thế, gái Nội Duệ, Cầu Lim.
- Trai Hai Huyện, gái miệt vườn.
- Tuần hà là cha kẻ cướp.
- Muốn nói oan, làm quan mà nói.
- Được làm vua, thua làm giặc.
- Chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo.
- Ăn lấy chắc, mặc lấy bền.
- Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ.
- Đói cho sạch, rách cho thơm.
- Tốt gỗ hơn tốt nước sơn.
- Chết trong còn hơn sống đục.
- Giàu đổi bạn, sang đổi vợ.
- Giàu trọng, khó khinh.
- Thầy bói nói dựa.
- Có bột mới gột nên hồ.
- Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài.
- Còn da lông mọc, còn chồi lên cây.
- Được mùa cau, đau mùa lúa.
- Cái sẩy nẩy cái ung.
Cách Phân Biệt Tục Ngữ
Trong quá trình học tập và sử dụng lời ăn tiếng nói hàng ngày, bạn sẽ rất dễ nhầm lẫn tục ngữ với thành ngữ, ca dao,... Vì vậy, chúng ta phải biết cách phân biệt như sau:
Phân biệt tục ngữ với ca dao
Để phân biệt được ca dao và tục ngữ thì ta phải dựa vào nội dung của nó. Ca dao được cất lên để thể hiện tâm tư, tình cảm một cách chủ quan của chủ thể. Tục ngữ là những lời răn dạy, những kinh nghiệm được đúc kết mang tính lý trí, khách quan.
Ví dụ câu ca dao
- Chiều chiều ra đứng ngõ sau,
- Anh đi anh nhớ quê nhà,
Phân biệt tục ngữ với thành ngữ
Nói một cách đơn giản, thành ngữ nói về những sự vật, sự việc hiển nhiên. Còn tục ngữ phải là những kinh nghiệm được đúc kết qua thời gian tìm tòi, quan sát, dựa trên kinh nghiệm sống của người đi trước.
Ví dụ thành ngữ
- Của ít lòng nhiều (hay còn có câu “của một đồng, công một nén”)
Phân biệt tục ngữ với ngạn ngữ
Ngạn ngữ khó bị nhầm lẫn với tục ngữ hơn hai loại trên. Song vẫn cần biết ngạn ngữ là những câu lời hay ý đẹp lưu hành từ xưa được ca tụng, truyền tụng lại cho đời sau. Ngạn ngữ thường được biểu hiện dưới dạng chữ Hán Việt.
Ví dụ ngạn ngữ
- Dục tốc bất đạt.
Phân biệt tục ngữ với ngạn ngữ, phương ngôn
Phương ngôn cũng là một dạng tục ngữ nhưng lại chỉ lưu hành trong phạm vi nhỏ ở địa phương, không được biết đến rộng rãi.
Ví dụ phương ngôn
Chúa vắng nhà gà vọc niêu tôm (Miền Bắc)
Kết Luận
Như vậy, bài viết trên đây đã đưa ra những kiến thức cơ bản về chủ đề tục ngữ là gì. Hy vọng chúng đã có ích với bạn. Nếu muốn tiếp tục tìm hiểu thêm các bài viết tương tự, hãy theo dõi chúng tôi ngay để được cập nhật nhanh nhất nhé. Theo dõi các bài viết tiếp theo tại diễn đàn Webtretho để được chia sẻ kiến thức hay và thú vị!