Vừa là môn thể thao truyền thống, vừa là hoạt động văn hóa chứa đựng những ý nghĩa nhân sinh cao đẹp - ném còn là trò chơi không thể thiếu trong các lễ hội của các dân tộc Thái, Mường, Tày, Mông tổ chức vào dịp lễ, Tết. Cùng Thủ thuật chơi tìm hiểu về cách chơi ném còn trong bài viết dưới đây.
Phần1
Chuẩn bị trước khi chơi
Địa điểm chơi
Ném còn là hoạt động tập thể với nhiều người tham gia vì vậy thường được tổ chức ở các không gian rộng, thoáng mát, các bãi đất bằng phẳng, rộng rãi.
Người chơi
Trò chơi ném còn dành cho mọi đối tượng lứa tuổi người chơi, không giới hạn số lượng người tham gia. Nếu đông người có thể chia đội hoặc dựng nhiều cây nêu khác nhau để đủ cho người chơi.
Cây nêu
Ở giữa sân nèm còn, trước khi chơi cần dựng một cây nêu. Cây nêu được dựng bằng một cây tre (hoặc vầu) có chiều cao khoảng 15m đến 20m.
Trên đỉnh cây nêu là một “vòng còn” hình tròn để làm đích ném, đường kính khoảng 50 cm. Vòng còn được dán các giấy mỏng màu đỏ (biểu tượng cho mặt trời), màu vàng (biểu tượng cho mặt trăng).
Quả còn
Để chuẩn bị cho trò chơi này, nữ thường đảm nhận làm quả còn, nam dựng cây nêu. Để có một quả còn đẹp, thông thường phải chuẩn bị trước cả tháng trời.
Quả còn thường làm bằng những mảnh vải vụn cắt thành hình ô vuông, chia thành nhiều múi vải màu sắc sặc sỡ được kết nối với nhau. Thường quả còn chỉ có khoảng 4-8 múi, nhưng với người khéo tay, họ có thể may quả còn với 12 múi gồm 12 màu.
Bên trong còn được được nhồi hạt bông, hạt cải, hạt thóc. Những loại hạt này thể hiện khát vọng sinh sôi, sức sống tràn đầy. Tua còn được cắt bằng vải vụn, đủ màu sắc, sau đó đính vào 4 góc quả còn và đính so le điểm trên dây còn, tạo thành biểu tượng như hình con rồng bay.
Phần2
Cách chơi Ném còn
Trò chơi ném còn có hai cách thức tiến hành chơi: “còn vòng” và “còn xai”
Cách chơi ném còn vòng
- Tiến hành chia đội chơi ném còn, có thể chia hai đội nam hoặc nữ, hoặc hai đội so le nam nữ với số lượng người như nhau. Ban tổ chức quy định vị trí đứng cho mỗi đội.
- Khi có tín hiệu bắt đầu trò chơi, trong thời gian quy định, các đội chơi sẽ tiến hành ném còn qua vòng còn. Người chơi cầm gần cuối đoạn dây vải quay quả còn vài vòng theo chiều kim đồng hồ rồi mới tung lên để quả còn bay lọt qua vòng tròn được tính một điểm.
- Ban trọng tài theo dõi thời gian, người phạm lỗi và tính điểm cho mỗi đội. Đội chơi khi kết thúc lượt chơi với thời gian quy định mà có điểm cao hơn là đội chiến thắng.
Ngoài ra, có thể tổ chức nèm còn vòng tự do, không chia đội, người chơi nào ném được qua vòng còn là thắng cuộc và được xem như là người sẽ có nhiều may mắn.
Cách chơi ném xai
Đây thực chất là một hình thức gao duyên, trong đó thanh niên nam nữ chưa vợ chưa chồng được chia làm 2 hàng. Nam đứng một bên, nữ đứng một bên. Lúc đầu, những người chơi có thế tung còn đại trà, bên tung bên đón. Về sau, cặp nào có “tình ý” với nhau thì tự khắc ném còn cho nhau.
Nếu ai bắt trượt làm quả còn rơi xuống đất sẽ phải có quà tặng cho người tung, thường là chiếc khăn piêu, vòng bạc...
Phần3
Ý nghĩa trò chơi ném còn
Về cơ bản, luật chơi ném còn của các dân tộc giống nhau. Tuy nhiên, qua trò chơi, mỗi dân tộc lại mang một thông điệp, khát vọng riêng.
- Đối với người Mường, hội ném còn là dịp để nam thanh, nữ tú gặp nhau. Trò chơi này như bà mối se duyên cho trai tài, gái sắc. Bên nào thua sẽ để lại một vật làm tin. Thường người thua là con trai để lấy lòng người con gái. Sau lễ hội, các chàng trai sẽ quay lại nhà cô gái để xin lại vật gửi làm tin trước đó, đây cũng là cớ để hai người gặp gỡ, tìm hiểu tiếp.
- Với người Thái, trò chơi ném còn mang thông điệp mong muốn âm dương hòa hợp, cầu mong con cái trong nhà đông đúc. Khi chơi, người Thái thường ném quả còn hướng về đầu nguồn sông hay suối, chính là hướng về các bản làng người Thái.
- Với người Tày, trò chơi ném còn mang ý nghĩa cầu mùa. Trước khi khép hội, thầy mo sẽ rạch quả còn thiêng lấy hạt bên trong, tung lên để mọi người cùng hứng lấy vận may. Người Tày quan niệm, hạt giống này sẽ mang lại mùa màng bội thu và may mắn, vì đã được truyền hơi ấm của những đôi bàn tay nam, nữ.
Trò chơi ném còn vừa mang tính văn hóa lại vừa mang tính thể thao, rèn luyện sự tinh tế, khéo léo khi tung, khi bắt. Vừa kết hợp các động tác toàn thân, vừa sảng khoái tinh thần, vừa được giao lưu, tỏ tình, đoàn kết, vui vẻ. Do đó, đây là trò chơi không những thu hút nam nữ thanh niên mà nhiều người lớn tuổi cũng rất thích, bởi bên cạnh việc làm cho người trong cuộc hào hứng thì việc người đứng ngoài hò reo cổ vũ cũng khiến không khí cuộc chơi rất sôi nổi, hấp dẫn hơn.