Bệnh trào ngược dạ dày thực quản: nguyên nhân là gì và cách điều trị thế nào

Trào ngược dạ dày thực quản là căn bệnh về tiêu hóa cực kỳ phổ biến do thói quen ăn uống, căng thẳng tâm lý và các nguyên nhân khác. Bệnh có thể gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm như: viêm xoang mũi mãn tính, viêm thực quản trào ngược, hẹp thực quản, viêm loét thực quản, thậm chí là ung thư thực quản.

Trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng các chất có trong dạ dày như pepsin, HCl, dịch mật… trào ngược lên phía trên vào thực quản do van đóng mở ở vị trị thực quản và dạ dày hoạt động không bình thường gây nên các tổn thương tại thực quản, hầu, họng. Bệnh có tính chất dai dẳng, khó chữa, dễ tái phát, ảnh hưởng không nhỏ đến sức khoẻ và sinh hoạt của người bệnh.

Nếu những cơn trào ngược dạ dày thực quản xảy ra thường xuyên (khoảng từ 2 đến 3 lần mỗi tuần) thì bạn đã bị bệnh trào ngược dạ dày thực quản và làm thực quản bị tổn thương. Những cơn trào ngược dạ dày thực quản thường xảy ra sau bữa ăn, trong thời gian ngắn và không kèm theo các triệu chứng và hiếm khi xảy ra khi ngủ.

Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày thực quảnTrào ngược dạ dày thực quản do stress

Stress là một hiện tượng phức tạp và khó có định nghĩa chính xác. Nó là phản ứng của cơ thể trước bất cứ một yêu cầu, áp lực hay một yếu tố tác động nào đe dọa đến sự tồn tại lành mạnh của con người cả về thể chất lẫn tinh thần. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây trào ngược dạ dày thực quản

Khi stress quá mức hay kéo dài sẽ kích ứng các dây thần kinh huy động cortisol. Cortisol này không chỉ dập tắt những phản ứng tự nhiễm bảo vệ dạ dày mà còn gây tăng axit HCl và Pepsine.

Pepsine làm tăng tính kích thích của trào ngược, phá hủy các chất nhầy bảo vệ bề mặt niêm mạc thực quản, tạo điều kiện cho axit HCl tiếp xúc và phá hủy niêm mạc thực quản. Ngoài ra, nó còn gây áp lực lên cơ thắt thực quản dưới khiến chức năng cơ này yếu đi khiến triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản tăng lên.

Trào ngược dạ dày thực quản do thói quen ăn uống, sinh hoạt không lành mạnh

Ăn uống cũng là một trong những nguyên nhân cực kỳ quan trọng gây ra trào ngược dạ dày thực quản. Lý do là vì dạ dày dễ bị kích ứng sản sinh nhiều axit. Do vậy, thói quen ăn uống không lành mạnh như: ăn quá no, ăn đêm, ăn hoa quả có tính axit khi đói, ăn đồ ăn nhanh, chiên rán… dễ khiến các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản trở nên nặng hơn. Ngoài ra, hút thuốc lá cũng là nguyên nhân trào ngược dạ dày thực quản do chất nicotin trong thuốc lá thúc đẩy cơ thể tăng tiết HCl và Pepsine — những chất ăn mòn dạ dày và kích ứng dạ dày gây trào ngược dạ dày thực quản.

Uống rượu bia nhiều cũng làm tăng axit trong dạ dày và làm gia tăng nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản.

Tư thế ngủ sai cũng có thể gây trào ngược dạy dày thực quản. Đó là vì khi chúng ta nằm ngửa, dạ dày và thực quản sẽ ngang bằng nhau, nếu van dạ dày thực quản có mở ra một chút cũng sẽ khiến axit tràn sang thực quản, ở lại đó khá lâu và gây hại. Dạng trào ngược khi nằm này dễ gây viêm thực quản hơn nhiều so với trào ngược khi đứng (vì axit trào lên thực quản khi đứng sẽ nhanh chóng tuột xuống dạ dày).

Trào ngược dạ dày thực quản do viêm loét dạ dày, tá tràng sâu

Dạ dày của người bị viêm loét cũng luôn trong tình trạng bị đầy bùng, đầy hơi, ứ trệ, tăng áp lực lên cơ thắt thực quản dưới khiến cơ này đóng mở bất thường tạo điều kiện cho các chất dịch dạ dày, acid HCl, thậm chí cả dịch mật trào lên ống thực quản. Những vết viêm loét dạ dày tá tràng khi tiếp xúc với thức ăn, theo phản xạ tự nhiên sẽ tăng tiết axit nhiều hơn dễ gây trào ngược dạ dày thực quản.

Trào ngược dạ dày thực quản do yếu tố bẩm sinh, tai nạn…

Những yếu tố bẩm sinh như: chức năng cơ thắt thực quản dưới kém, bệnh nhân bị sa dạ dày, hay bệnh nhân có thoát vị cơ hoành, tai nạn… là một trong những nguyên nhân gây trào ngược dạ dày thực quản. Ở trẻ nhỏ, trào ngược dạ dày thực quản thường được cho là sinh lý bình thường. Triệu chứng điển hình là nôn trớ. Triệu chứng này sẽ giảm dần khi trẻ lớn hơn và sẽ mất hẳn khi trưởng thành.

Ngoài ra, béo phì cũng là một nguyên nhân gây trào ngược dạ dày thực quản cần lưu ý. Cân nặng gây áp lực lên dạ dày và cơ thắt thực quản dưới khiến trương lực của nó yếu đi khiến axit dạ dày và các chất dễ trào ngược hơn.

Triệu chứng của trào ngược dạ dày thực quảnỢ hơi

Ợ hơi là biểu hiện hàng đầu của trào ngược dạ dày thực quản. Trong quá trình tiêu hóa thức ăn, không khí được sinh ra trong dạ dày và thường thoát ra ngoài theo đường hậu môn. Nhưng khi bị trào ngược dạ dày thực quản, cơ vòng thực quản không đóng kín, hơi bị đẩy ngược lên miệng làm cho người bệnh ợ hơi liên tục.

Tuy nhiên khi uống nước có ga hoặc uống nhiều nước khi ăn cũng gây ra ợ hơi gọi là ợ hơi sinh lý. Cần phân biệt ợ hơi sinh lý với ợ hơi do bệnh. Bị trào ngược dạ dày thực quản, người bệnh sẽ bị ợ hơi ngay cả khi chưa ăn, uống gì.

Ợ nóng, ợ chua

Đây là dấu hiệu đặc trưng của các bệnh về dạ dày. Ợ chua là 1 biểu hiện tương tự ợ hơi, nhưng hơi từ dạ dày thoát lên miêng kèm lẫn theo 1 ít axit dạ dày. Do đó người bệnh có cảm giác chua ở cuống họng.

Còn ợ nóng là khi người bệnh sau khi ợ chua, axit trào ngược lên, tiếp xúc với niêm mạc thực quản sẽ gây ra cảm giác nóng rát ở thực quản. Thông thường hiện tượng này xảy ra khoảng 30 phút — 1 tiếng sau ăn. Tuy nhiên, không phải ai bị trào ngược dạ dày thực quản cũng bị ợ nóng.

Buồn nôn, nôn nhiều

Bệnh trào ngược dạ dày thực quản khiến dịch vị bị trào ngược lên thực quản và đôi khi kèm theo thức ăn. Người bệnh thường có triệu chứng buồn nôn và nôn khi ăn no.

Đau, tức ngực

Đau tức ngực là một trong những biểu hiện của bệnh trào ngược dạ dày thực quản, nhưng nó cũng là triệu chứng của nhiều bệnh liên quan đến tim mạch, phế quản và dạ dày, nên thường khiến người bệnh nhầm lẫn.

Khó nuốt

Khi axit dạ dày trào ngược lên với tần suất lớn sẽ gây phù nề, sưng tấy niêm mạc thực quản. Vì thế bệnh nhân có cảm giác khó nuốt, vướng ở cổ.

Khản giọng và ho

Người bị trào ngược dạ dày thực quản có thể bị khản giọng và ho liên tục. Hiện tượng này là do dây thanh quản khi tiếp xúc với axit dạ dày làm cho sưng tấy. Người bệnh sẽ bị khản giọng, khó nói và lâu ngày chuyển thành ho.

Miệng tiết ra nhiều nước bọt

Khi gặp axit chua trào lên sau khi ợ chua, nước bọt sẽ tiết ra nhiều hơn bình thường để trung hòa axit. Đây là phản xạ hoàn toàn tự nhiên của cơ thể.

Đắng miệng

Khi bị trào ngược dạ dày thực quản, dịch vị trào lên có kèm theo dịch mật khiến người bệnh cảm thấy đắng miệng. Đây là biểu hiện của sự rối loạn thần kinh dạ dày, khiến cơ thể mở quá mức van môn vị và dịch mật trào ra.

Biến chứng của trào ngược dạ dày thực quảnViêm loét, chảy máu thực quản

Khi bị trào ngược dạ dày thực quản, dịch dạ dày bị đẩy lên thực quản thường xuyên sẽ khiến cho niêm mạc dưới thực quản bị viêm, loét. Mức độ viêm phụ thuộc vào thời gian và tần xuất tiếp xúc giữa chất trào ngược với niêm mạc dạ dày thực quản.

Khi thực quản bị viêm, người bệnh có thể bắt gặp một số triệu chứng sau: đau buốt khi nuốt, ói ra máu, đau ngực…

Viêm đường hô hấp

Khi bị trào ngược dạ dày thực quản, dịch bị đẩy ngược lên thực quản tiếp tục tràn đến cổ họng gây sưng, viêm họng, tràn lên mũi đến các hốc xoang gây bệnh viêm xoang, viêm đường hô hấp, thậm chí có thể làm hại phổi khi dịch tràn vào thanh khí quản.

Hẹp thực quản

Khi bị trào ngược dạ dày thực quản, dịch từ dạ dày thường xuyên bị đẩy lên thực quản làm bào mòn niêm mạc thực quản, gây viêm thực quản kèm theo một số triệu chứng khó nuốt, đau khi nuốt, đau phía sau xương ức mỗi khi ăn uống, buồn nôn, chán ăn, ói mửa…

Barrett thực quản (Tiền ung thư thực quản)

Barrett thực quản là tình trạng các tế bào lót ở vùng thấp thực quản bị biến đổi màu sắc, do sự tiếp xúc lặp đi lặp lại với axit dạ dày. Người mắc chứng bệnh trên sẽ nôn liên tục, vùng thượng vị bị đau tức khó chịu, phân đi ngoài có màu đen, nhiều trường hợp nôn ra máu.

Chỉ có một tỉ lệ nhỏ người bị bệnh trào ngược dạ dày thực quản sẽ chuyển thành Barrett thực quản. Tuy nhiên, người bệnh không nên chủ quan vì bệnh Barrett thực quản có thể là dấu hiệu cảnh báo cho bênh ung thư thực quản — một trong những biến chứng nguy hiểm nhất của bệnh trào ngươc dạ dày thực quản.

Ung thư thực quản

Ung thư là một trong những biến chứng nghiêm trọng và nguy hiểm nhất của trào ngược dạ dày thực quản.

Khi axit dạ dày bị đẩy ngược lên trên thực quản, hầu, họng làm bào mòn niêm mạc thực quản. Các tế bào bị tổn thương có thể kích thích khả năng sửa chữa, nhưng cũng vô tình kích hoạt tế bào ung thư sản xuất ồ ạt, không kiểm soát. Tùy theo cơ địa của mỗi người, khối tế bào có thể là u lành tính hay ác tính.

Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh ung thư thực quản cao nhất là người trên độ tuổi 50. Khi bị ung thư thực quản, người bệnh xuất hiện triệu chứng trớ, nuốt nghẹn,đau xương ức dai dẳng, ho, khan tiếng, đau ngực, hội chứng nhiễm trùng nổi bật, đưa tay lên cổ sờ thấy hạch to nổi ở hố thượng đòn bên trái hoặc cả hai bên.

Phải làm sao khi bị trào ngược dạ dày thực quảnBệnh trào ngược dạ dày thực quản chủ yếu suất phát từ viêm loét dạ dày, tá tràng. Vì vậy, chữ trị triệt để các bệnh dạ dày sẽ chấ m dứt bệnh trào ngược.

Sử dụng thuốc để điều trị trào ngược dạ dày thực quản

Như đã phân tích, axit vừa có vai trò trong việc tiêu hóa thức ăn. Tuy nhiên, nếu bị dư axit thì sẽ gây ra bệnh dạ dày nói chung và trào ngược dạ dày thực quản nói riêng. Vậy, phải làm sao để cân băng được lượng axit tiết ra so với nhu cầu của cơ thể.

Một số loại thuốc có nguồn gốc thảo dược có khả năng hạn chế sự tiết axit dạ dày, chống viêm loét cũng như giúp tiêu hóa thức ăn tránh đầy bụng như: lá khôi, khổ sâm, nghệ đen, nghệ vàng, mộc hương… Khi đó, dạ dày nhanh chóng được làm rỗng, không gây áp lực lên cơ vòng thực quản dưới giúp chấm dứt trào ngược dạ dày thực quản.

Giữ tinh thần thoải mái

Stress là một yếu tố gây bệnh trào ngược dạ dày thực quản điển hình.Khi bị stress kéo dài, cơ thể sẽ huy động cortisol điều chỉnh quá trình trao đổi chất của cơ thể, dập tắt mầm móng của viêm nhiễm và phản ứng tự miễn dịch. Tuy nhiên, cortisol lại ngăn cản cơ tiết chất bảo vệ niêm mạc dạ dày, làm tăng pepsin và axit Hcl nên gây ra môt số triệu chứng khó chịu của bệnh trào ngược dạ dày thực quản.

Chính vì thế, người bệnh cần duy trì tinh thần ổn định, vui vẻ thì mới giúp cho bệnh hồi phục nhanh, chống lại nguy cơ bệnh tật, giảm nguy cơ tái phát trào ngược dạ dày thực quản.

Thiết lập chế độ ăn uống và thói quen ăn uống hợp lý

Chế độ ăn ảnh hưởng rất nhiều đến dạ dày nói chung và bệnh trào ngược dạ dày thực quản nói riêng. Để giảm hay phòng ngừa trào ngược dạ dày thực quản, điều tối quan trọng đó là người bệnh cần xây dựng chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý.

Thay đổi chế độ ăn là điều quan trọng nhất: cần bổ sung cho cơ thể một số món ăn bổ dưỡng cho dạ dày như: món ăn dễ tiêu, món ăn có tác dụng thấm hút, bao bọc niêm mạc dạ dày, món ăn giảm viêm, làm lành vết loét.

Cần tránh một số thức ăn dễ gây kích ứng dạ dày, khiến dạ dày tăng tiết axit như: đồ ăn cay nóng, đồ ăn lên men, đồ ăn đóng hộp…

Thông thường, người bệnh trào ngược dạ dày thực quản sẽ được chỉ định một số thuốc tăng cường co thắt thực quản, thuốc đẩy nhanh quá trình làm rỗng dạ dày, thuốc giảm nồng độ axit trong dạ dày, thuốc kháng axit… Những loại thuốc trên có bán không cần kê toa. Tuy vậy, người bệnh tuyệt đối không tự ý mua thuốc mà cần tuân theo chỉ định của bác sĩ.

Người bệnh trào ngược dạ dày thực quản không ăn quá no hay để bụng quá đói mà nên chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ. Không ăn quá khuya, không nằm ngay sau khi ăn.

Khi ngủ, kê gối hoặc kê đầu giường cao hơn bình thường để hạn chế tình trạng trào ngược dạ dày thực quản.

Người bệnh trào ngược dạ dày thực quản nên tập những bài thể dục nhẹ nhàng để giúp cơ thể thư giãn, lưu thông khí huyết, từ đó làm tăng sức đề kháng của bệnh.