Đối với trẻ thiếu chất và nhẹ cân, phụ huynh cần chú trọng bổ sung các vitamin và khoáng chất thiết yếu vào chế độ ăn hàng ngày, bao gồm sắt, canxi, iốt, và kẽm.
1/ Hiểu về suy dinh dưỡng và thiếu chất ở trẻ.
Suy dinh dưỡng là tình trạng cơ thể trẻ bị thiếu hụt dưỡng chất, bao gồm thiếu năng lượng, protein, chất béo và các vi chất dinh dưỡng. Tình trạng này dẫn đến việc trẻ bị nhẹ cân, còi cọc và thường gặp ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 3 tuổi.
PGS.TS.BS Lê Bạch Mai, nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia và hiện là Giám đốc Y khoa miền Bắc của Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome, cho biết nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu vi chất, còi cọc và nhẹ cân ở trẻ em. Phần lớn các nguyên nhân này bắt nguồn từ việc chăm sóc dinh dưỡng không đúng cách của phụ huynh, từ giai đoạn thai kỳ đến giai đoạn cho con bú và ăn dặm, dẫn đến việc trẻ bị thiếu hụt dưỡng chất và chậm tăng trưởng.
Suy dinh dưỡng và thiếu vi chất có thể được phân loại theo nhiều mức độ khác nhau, bao gồm: suy dinh dưỡng thể nhẹ cân, suy dinh dưỡng thấp còi, suy dinh dưỡng gầy còm, suy dinh dưỡng thể phù, suy dinh dưỡng thể teo đét và suy dinh dưỡng thể hỗn hợp.
Nếu trẻ bị suy dinh dưỡng và thiếu vi chất mà không được can thiệp kịp thời, trẻ có thể gặp phải nhiều vấn đề nghiêm trọng như: không phát triển tầm vóc, nhẹ cân, thấp còi, dễ mắc bệnh, chậm phát triển trí não và ngôn ngữ, giao tiếp kém, và khó đạt hiệu quả cao trong học tập.
Theo tiến sĩ Lê Bạch Mai, hậu quả của suy dinh dưỡng có thể kéo dài qua nhiều thế hệ. Phụ nữ từng bị suy dinh dưỡng khi còn nhỏ hoặc ở tuổi vị thành niên có nguy cơ cao bị suy dinh dưỡng khi mang thai. Nếu mẹ bị suy dinh dưỡng, trẻ sinh ra có thể yếu ớt, nhẹ cân và dễ bị thiếu cân hoặc thấp còi trong năm đầu đời. “Nguy hiểm hơn, những trẻ này có nguy cơ tử vong cao hơn so với trẻ bình thường và kh ó phát triển bình thường,” bác sĩ Mai cảnh báo.
2/ Phòng ngừa và bổ sung dinh dưỡng cho trẻ.
Để điều trị và phòng ngừa suy dinh dưỡng, thiếu vi chất hoặc nhẹ cân ở trẻ, cần thực hiện thay đổi từ chế độ dinh dưỡng trong thai kỳ cho đến khi trẻ ra đời. Trong thời gian mang thai, mẹ bầu nên đảm bảo tăng cân trong khoảng 10-12kg và duy trì chế độ dinh dưỡng đầy đủ, hợp lý, bổ sung các dưỡng chất cần thiết từ cả 4 nhóm: chất bột đường (glucid), chất đạm (protein), chất béo (lipid), cũng như các loại vitamin, chất xơ và khoáng chất.
Ở giai đoạn sau sinh, trẻ cần được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời và nên tiếp tục bú mẹ đến 24 tháng tuổi. Sau 6 tháng, trẻ bắt đầu ăn dặm. Trong giai đoạn này, thực đơn hàng ngày của trẻ cần cung cấp đầy đủ các nhóm chất: bột đường (cơm, cháo), chất đạm (thịt, cá, trứng), chất béo (dầu ăn, mỡ động vật, bơ), chất xơ, vitamin và khoáng chất (các loại rau, củ, quả, sữa và các chế phẩm từ sữa…) để đáp ứng nhu cầu năng lượng cho sự phát triển và hoạt động của trẻ.
Đối với trẻ nhẹ cân và thiếu chất, việc bổ sung các vitamin và khoáng chất thiết yếu trong chế độ ăn hàng ngày là rất quan trọng. Tiến sĩ Mai cho biết rằng mặc dù các vi chất này không cung cấp năng lượng trực tiếp, nhưng chúng đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa của cơ thể. Chúng thúc đẩy quá trình chuyển hóa, hỗ trợ hấp thu dinh dưỡng và năng lượng, giúp cơ thể hoạt động hiệu quả, tăng trưởng và bảo vệ các tế bào cũng như cơ quan của cơ thể.
Sắt: Có vai trò quan trọng trong việc vận chuyển và lưu trữ oxy, chuyển hóa các chất dinh dưỡng, tạo enzyme và tế bào hồng cầu. Thiếu sắt thường dẫn đến thiếu máu. Các thực phẩm giàu sắt bao gồm thịt bò, thịt gà, gan, cá, trứng, mộc nhĩ, mè, rau dền, đậu xanh, và rau má.
Canxi: Cần thiết cho việc cấu tạo xương và răng, tham gia vào quá trình đông máu và chuyển hóa một số chất dinh dưỡng. Canxi có nhiều trong cá, trứng, các loại rau xanh đậm, sữa và các sản phẩm từ sữa.
Iốt: Giúp bảo vệ sức khỏe và nâng cao trí tuệ. Các thực phẩm giàu iốt gồm hải sản, rong biển và muối biển.
Kẽm: Tham gia vào cấu tạo hơn 300 enzyme, hỗ trợ các phản ứng hóa học trong cơ thể, và đóng vai trò trong quá trình chuyển hóa chất dinh dưỡng và phân chia tế bào. Thực phẩm giàu kẽm bao gồm tôm, cua, hàu, ngao, thịt bò, thịt gà, hạt ngũ cốc và phô mai.
Vitamin các loại: Vitamin A, D, C, và vitamin nhóm B là những loại vitamin thường thiếu hụt ở trẻ suy dinh dưỡng. Thiếu vitamin có thể dẫn đến giảm khả năng miễn dịch, còi xương, biếng ăn, suy dinh dưỡng và kém hấp thu. Vitamin có nhiều trong rau xanh (như bông cải xanh, cải bó xôi, măng tây) và trái cây (như đu đủ, cam, ổi, nho, dâu).
Ngoài việc chăm sóc dinh dưỡng đúng cách và khoa học, bố mẹ cũng nên khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể thao có lợi như bơi lội, bóng đá và bóng rổ. Nhẹ cân và thiếu chất không chỉ ảnh hưởng đến thể trạng mà còn làm chậm sự phát triển trí tuệ của trẻ. Nếu trẻ có dấu hiệu suy dinh dưỡng, nhẹ cân, hoặc thấp còi, bố mẹ nên đưa trẻ đi thăm khám để nhận được tư vấn, can thiệp và điều trị kịp thời, nhằm đảm bảo sự phát triển toàn diện của trẻ.