Bất dung nạp lactose là tình trạng các tế bào niêm mạc ruột không tiết đủ lượng men lactase để phân cắt đường lactose có trong sữa nguyên chất (sữa mẹ, sữa bò…). Khi gặp tình trạng này, trẻ nhỏ bú mẹ hoặc dùng sữa công thức có biểu hiện đi ngoài phân lỏng, mùi chua, nhiều lần trong ngày. Cần phải có chế độ chăm sóc đặc biệt dành cho trẻ bất dung nạp lactose. Sau đây là 4 nguyên tắc cực kỳ quan trọng để mẹ có thể áp dụng ngay tại nhà
TỔNG QUAN: Lactose và bất dung nạp lactose (hội chứng không dung nạp lactose)
Lactose là gì?
Lactose là 1 loại đường có trong sữa mẹ và sữa động vật có vú như sữa bò, sữa dê,… Lactose là một loại đường đôi (dissacharide) kết hợp bởi 2 loại đường đơn là glucose và galactose. Lactose chất tạo vị ngọt đặc trưng của sữa. Ngoài ra hiện nay, công nghiệp thực phẩm cũng ứng dụng đưa lactose vào thành phần nhiều loại bánh kẹo, đồ uống tạo vị sữa hấp dẫn cho trẻ nhỏ. Trong ngành dược phẩm, lactose được đưa vào làm tá dược trong 1 số loại thuốc.
Vai trò của lactose trong cơ thể
Để tiêu hóa được đường lactose, niêm mạc đường tiêu hóa cần sản xuất 1 loại men đặc hiệu – Lactase . Lactase được ví như một chiếc kéo sinh học, có vai trò phân cắt lactose thành 2 loại đường đơn: glucose và galactose. Hai loại đường đơn này có kích thước đủ nhỏ để cơ thế hấp thụ và đi vào tuần hoàn chung của cơ thể.
Sữa là nguồn cung cấp dinh dưỡng chính của trẻ sơ sinh, chính vì vậy lượng lactase bài tiết trong giai đoạn đầu đời cần cung cấp đủ lớn để phân cắt hết lượng lactose trong sữa. Lactose khi được phân cắt thành đường đơn và hấp thụ sẽ tạo năng lượng, phân tử cao năng – ATP (Adenozin triphotphat) duy trì hoạt động của các tế bào trong cơ thể.
Càng lớn tuổi, khả năng tiết men lactase của cơ thể càng giảm, khi dùng sữa dễ gặp các tình trạng rối loạn tiêu hóa.
Tại sao bất dung nạp đường lactose ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ?
Tình trạng không dung nạp lactose xuất hiện từ khi bé mới sinh ra hoặc sau một rối loạn chức năng tiêu hóa. Trẻ không dung nạp đường lactose trong sữa mẹ và các loại sữa động vật có vú khác. Các rối loạn tiêu hóa có thể dẫn đến bất dung nạp lactose là: viêm ruột, nhiễm Rotavirus, dùng kháng sinh điều trị nhiễm khuẩn, loạn khuẩn ruột kéo dài, tiêu chảy cấp, …
Thông thường với những trẻ dưới 6 tháng tuổi, sữa là nguồn dinh dưỡng chủ yếu của trẻ. Tuy nhiên khi trẻ gặp tình trạng bất dung nạp lactose, trẻ không thể hấp thụ hoàn toàn lượng lactose có trong mẹ hay từ sữa công thức thông thường. Theo đó, lactose không được tiêu hóa tại ruột non, tiếp tục đi xuống ruột già.
- Tại khu vực đại tràng, lactose được vi khuẩn lên men tạo mùi chua đặc trưng trong phân trẻ
- Lactose là 1 loại đường hút nước mạnh làm tăng áp suất thẩm thấu vào lòng ruột khiến trẻ tiêu chảy liên tục, phân lỏng .
- Phân chua, pH thấp, trẻ đi ngoài nhiều lần dễ khiến đến hăm đỏ quanh khu vực hậu môn
- Đường lên men sinh nhiều khí hơi, trẻ đầy chướng bụng, hay vặn người, quấy khóc
Phân loại bất dung nạp lactose (hội chứng không dung nạp lactose) :
- Không dung nạp lactose bẩm sinh – không dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh : Do gen, di truyền gây bất dung nạp lactose trong sữa mẹ
- Không dung nạp lactose nguyên phát: Do tuổi tác (75% trường hợp BDN lactose), càng về già nguy cơ bất dung nạp lactose càng cao do cơ thể giảm khả năng bài tiết lactase
- Không dung nạp lactose thứ phát: Sau 1 đợt viêm ruột (nhiễm trùng tiêu hóa), tổn thương niêm mạc tiêu hóa, sau 1 đợt dùng kháng sinh,….
Biểu hiện của trẻ bất dung nạp lactose
- Trẻ đi ngoài liên tục, nhiều lần trong ngày khi dùng sữa mẹ, sữa bò.
- Bụng đầy chướng, hay vặn vẹo người khó chịu
- Đi phân lỏng, mùi chua đặc trưng
- Bé quấy khóc khó chịu
- Có hiện tượng hăm đỏ quanh hậu môn khi đi ngoài nhiều lần, hăm tã
Xem thêm: Cách trị hăm tã cho bé an toàn hiệu quả
Xét nghiệm bất dung nạp lactose
- Đo nồng độ hydro trong hơi thở
- Xét nghiệm phân – pH phân
- Test hạn chế nồng độ lactose trong chế độ dinh dưỡng
Xem thêm: Hướng dẫn chi tiết các xét nghiệm bất dung nạp lactose
I – Nguyên tắc 1: Dùng sữa dành cho trẻ không dung nạp đường lactose: free lactose
Với tình trạng giảm khả năng hấp thụ lactose, bên cạnh sữa mẹ, trẻ cần được hỗ trợ bằng sữa free lactose.
1.1. Sữa free lactose là gì? Dùng lâu có đủ dưỡng chất cho bé?
Sữa free lactose là loại sữa không có lactose được thiết kế cho trẻ có khả năng dung nạp lactose kém, không tiết đủ men lactase. Chính vì vậy, các nhà sản xuất sữa đã đưa ra 2 dòng sữa free lactose hỗ trợ bé thường xuyên tiêu chảy trong tình trạng trên nhằm giải đáp thắc mắc trẻ kém hấp thu nên bổ sung sữa gì.
Loại thứ 1: Sữa được bổ sung thêm men lactase đặc hiệu hỗ trợ trẻ. Loại này thường có vị ngọt hơn các dòng sữa thông thường.
Cách nhận biết: Trong thành phần sữa có chứa thành phần lactase enzym (enzym tiêu hoá đường lactose hay gọi tắt men lactose)
Loại thứ 2: Sữa được giảm nồng độ đường lactose nhờ công nghệ siêu lọc. Loại sữa này thường có vị nhạt, vị hơi lợ (đối với một số trẻ quen sữa thường dễ xảy ra tình trạng khó uống)
Cách nhận biết: Trong thành phần sữa không đường lactose. Hoặc Nếu có, nồng độ lactose rất thấp.
Sữa có thể được thay thế bằng 1 loại đường khác như: Glucose, Succrose, siro bột bắp, …
Xem thêm: Trẻ bất dung nạp lactose - 4 nguyên tắc vàng cho mẹ (imiale.com)