Mềm sụn thanh quản (Laryngomalacia) là một bất thường bẩm sinh phổ biến nhất tại vùng thanh quản ở trẻ sơ sinh. Bệnh này gây ra tiếng thở khò khè và tắc nghẽn đường hô hấp trên từng cơn. May mắn thay, 99% trẻ sẽ dần dần tự khỏi mà không cần điều trị. Hãy cùng Sen Hồng tìm hiểu thêm về bệnh này:
1. Mềm Sụn Thanh Quản Ở Trẻ Nhỏ
Nguyên Nhân
- Bẩm sinh: Mềm sụn thanh quản là một tình trạng bẩm sinh. Điều này có nghĩa là trẻ đã bị từ lúc sinh ra. Do sự phát triển không hoàn chỉnh của sụn thanh quản, nắp sụn và mô xung quanh trở nên mềm yếu, không đủ cứng để duy trì hình dạng và chức năng bình thường.
- Vùng thượng thanh môn bị hẹp lại trong thì hít vào: Khi trẻ hít vào, vùng thượng thanh môn (phần trên của thanh quản) sẽ bị hẹp lại, gây ra sự tắc nghẽn từng cơn tại đường hô hấp trên.
Triệu Chứng
- Tiếng thở khò khè: Đây là triệu chứng phổ biến nhất của bệnh mềm sụn thanh quản. Tiếng thở khò khè thường nghe rõ khi trẻ đang thở vào.
- Tiếng rít thanh quản: Tiếng rít phát ra khi trẻ thở có thể do sự hẹp của đường dẫn khí.
- Khó thở: Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc thở, đặc biệt khi nằm ngửa, khi khóc hoặc khi bú.
2. Chẩn Đoán Mềm Sụn Thanh Quản
2.1. Phương Pháp Chẩn Đoán
Nội soi
- Sử dụng ống mềm: Nội soi với ống mềm là phương pháp phổ biến để chẩn đoán bệnh mềm sụn thanh quản. Ống mềm được đưa qua mũi vào thanh quản để quan sát trực tiếp nắp sụn và các cấu trúc xung quanh.
- Quan sát nắp sụn thanh quản phồng và ép lực: Khi nội soi, bác sĩ sẽ thấy nắp sụn thanh quản phồng lên và ép lực vào vùng tiền đình mỗi khi trẻ hít vào. Nắp sụn kéo dài, xếp thành nếp và nhìn nghiêng giống ký hiệu omega (Ω). Khi trẻ hít vào, nắp sụn có thể che kín hoặc ép lên thanh môn khiến thanh môn bị hẹp lại, gây tắc nghẽn và tạo ra tiếng rít.
X-quang
- Chụp X-quang vùng cổ và ngực: X-quang giúp xác định các vấn đề liên quan đến cấu trúc của đường hô hấp trên và dưới. Qua hình ảnh X-quang, bác sĩ có thể thấy rõ ràng các dấu hiệu bất thường hoặc các vấn đề có thể đi kèm bệnh mềm sụn thanh quản.
Nội soi huỳnh quang
- Kiểm tra các cấu trúc khác: Nội soi huỳnh quang cho phép bác sĩ quan sát chi tiết hơn các cấu trúc khác ở vùng cổ và ngực khi trẻ thở. Phương pháp này giúp phát hiện các bất thường khác có thể ảnh hưởng đến đường hô hấp của trẻ.
2.2. Khi Nào Cần Chẩn Đoán
- Khi trẻ khó thở: Nếu trẻ có dấu hiệu khó thở, đặc biệt khi thở vào, cần phải chẩn đoán để xác định liệu có bị mềm sụn thanh quản hay không.
- Xuất hiện âm thanh rít: Tiếng rít thanh quản là dấu hiệu quan trọng cần được kiểm tra. Nếu âm thanh rít kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng, việc chẩn đoán kịp thời là cần thiết.
- Có các triệu chứng liên quan đến bệnh tim mạch, phổi bẩm sinh: Nếu trẻ có các triệu chứng liên quan đến các bệnh khác như bệnh tim mạch hay bệnh phổi bẩm sinh, cần phải chẩn đoán để loại trừ hoặc xác định các vấn đề đồng thời với mềm sụn thanh quản.
3. Điều Trị Mềm Sụn Thanh Quản
3.1. Điều Trị Nội Khoa
Tự hồi phục
- Tỷ lệ tự hồi phục: Trên 99% trẻ sẽ tự khỏi mà không cần điều trị. Hầu hết trẻ sẽ hết khò khè khi được 2 tuổi. Tiếng khò khè thường tăng lên trong 6 tháng đầu sau sinh do lượng khí trẻ hít thở tăng theo tuổi. Sau thời gian này, tiếng khò khè sẽ không tăng thêm và dần dần giảm đi rồi biến mất hoàn toàn.
Bổ sung dinh dưỡng
- Vitamin D và canxi: Tăng cường bổ sung vitamin D và canxi để hỗ trợ sự phát triển xương và cơ của trẻ, giúp giảm bớt triệu chứng của bệnh.
Điều trị triệu chứng
- Trào ngược dạ dày thực quản: Trẻ bị mềm sụn thanh quản thường có tình trạng trào ngược dạ dày thực quản. Điều trị tình trạng này bằng cách sử dụng các thuốc giảm tiết axit dạ dày và thuốc hỗ trợ điều trị trào ngược.
- Nhiễm trùng hô hấp: Khi trẻ bị nhiễm trùng hô hấp, cần điều trị kịp thời để tránh tình trạng bệnh nặng thêm. Sử dụng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ để điều trị các nhiễm trùng kèm theo.
3.2. Khi Nào Cần Điều Trị
Nhập viện
- Dấu hiệu thiếu oxy: Nếu trẻ có dấu hiệu thiếu oxy hoặc ngừng thở, cần đưa trẻ nhập viện ngay lập tức. Tại bệnh viện, bác sĩ sẽ đo nồng độ oxy trong máu và cung cấp oxy nếu cần thiết.
- Tình trạng nghiêm trọng: Nếu độ bão hòa oxy máu của trẻ dưới 90%, trẻ cần được nhập viện để theo dõi và điều trị.
Điều trị ngoại trú
- Trẻ vẫn bú, chơi và tăng cân bình thường: Nếu trẻ vẫn bú tốt, chơi đùa và tăng cân bình thường, chỉ cần theo dõi và không cần nhập viện. Bác sĩ sẽ hẹn tái khám định kỳ để theo dõi tiến triển của bệnh.
3.3. Điều Trị Ngoại Khoa
Phẫu thuật
- Chỉ định phẫu thuật: Phẫu thuật được chỉ định trong các trường hợp bệnh nặng, gây khó khăn cho trẻ trong việc bú, kém tăng cân và phát triển. Phẫu thuật tạo hình các cấu trúc nâng đỡ quanh nắp thanh quản là biện pháp chủ yếu.
- Biến chứng phẫu thuật: Phẫu thuật có thể gây ra các tai biến và di chứng, với tỷ lệ tử vong khoảng 2%. Tuy nhiên, phẫu thuật vẫn bắt buộc phải tiến hành trong trường hợp bệnh nặng và có chỉ định của bác sĩ.
4. Điều Trị Theo Mức Độ Bệnh
4.1. Mức Độ Nhẹ
Theo dõi
- Tiếng rít thanh quản: Trẻ có tiếng rít thanh quản nhưng không có suy hô hấp và không có dấu hiệu chậm tăng trưởng.
- Quan sát lâm sàng: Theo dõi các triệu chứng của trẻ thông qua quan sát lâm sàng và nội soi. Các đặc điểm của mềm sụn thanh quản sẽ được ghi nhận nhưng không cần can thiệp phẫu thuật. Bác sĩ sẽ trấn an cha mẹ về khả năng tự thoái lui của bệnh và hẹn tái khám định kỳ.
Điều trị hỗ trợ
- Trào ngược dạ dày - thực quản: Điều trị trào ngược dạ dày - thực quản khi cần thiết. Mềm sụn thanh quản và trào ngược dạ dày thực quản thường liên quan với nhau, và một bệnh lý này có thể làm nặng thêm bệnh lý kia. Nếu nghi ngờ, nên đánh giá và điều trị trào ngược. Kiểm soát trào ngược có thể giúp cải thiện mức độ tắc nghẽn đường dẫn khí, bằng cách làm giảm phù nề và viêm niêm mạc vùng thanh quản.
- Biện pháp dinh dưỡng: Cho trẻ ăn thức ăn đặc, ăn trong tư thế thẳng lưng người để giảm tình trạng trào ngược. Sử dụng các loại thuốc giảm tiết axit dạ dày và thuốc hỗ trợ điều trị trào ngược nếu cần thiết.
5. Chăm Sóc Trẻ Bị Mềm Sụn Thanh Quản
5.1. Tư Thế Nằm
- Hạn chế cho trẻ nằm ngửa: Khi trẻ nằm ngửa, trọng lực sẽ làm cho mô sụn thanh quản sa vào đường thở, gây ra tiếng thở khò khè và khó thở hơn. Để giảm bớt triệu chứng này, nên hạn chế cho trẻ nằm ngửa.
- Nên nằm nghiêng: Cho trẻ nằm nghiêng sẽ giúp giảm áp lực lên thanh quản và đường thở, giúp trẻ thở dễ dàng hơn. Thường xuyên thay đổi tư thế nằm để tránh cho trẻ bị mỏi người.
5.2. Cho Bú Đúng Cách
- Điều chỉnh lượng sữa: Một số trẻ bị mềm sụn thanh quản sẽ gặp khó khăn trong việc bú. Do đó, mẹ cần điều chỉnh lượng sữa vừa với sức bú của trẻ, tránh cho trẻ bú quá nhiều một lúc để phòng ngừa hiện tượng sặc sữa.
- Tư thế bú: Nên cho trẻ bú ở tư thế thẳng lưng, để giảm nguy cơ trào ngược và giúp trẻ bú dễ dàng hơn.
5.3. Vệ Sinh Mũi Họng
- Làm vệ sinh mũi: Trước khi đi ngủ, nên làm vệ sinh mũi cho trẻ bằng dung dịch muối sinh lý để mũi bé được thông thoáng, giúp bé thở dễ dàng hơn. Dùng dung dịch muối sinh lý nhỏ vào mũi trẻ, sau đó dùng dụng cụ hút mũi để làm sạch.
- Dưỡng môi: Trẻ bị mềm sụn thanh quản hay thở bằng miệng khi ngủ, điều này có thể làm khô và nứt nẻ môi. Mẹ nên thoa một lớp kem dưỡng môi cho bé trước khi ngủ để giữ ẩm cho môi.
5.4. Tăng Cường Sức Đề Kháng
- Bổ sung vitamin C: Khi trẻ bước vào độ tuổi ăn dặm, nên bổ sung thêm các thực phẩm giàu vitamin C như cam, quýt, dâu tây, và rau xanh để tăng cường sức đề kháng, phòng ngừa các bệnh viêm đường hô hấp.
- Chế độ dinh dưỡng đa dạng: Cung cấp đầy đủ các dưỡng chất cần thiết cho trẻ để tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ sự phát triển toàn diện.
5.5. Khám Định Kỳ
- Theo dõi sức khỏe: Đưa trẻ đến bác sĩ định kỳ để kiểm tra tình trạng sức khỏe và độ bão hòa oxy trong máu. Việc theo dõi sát sao giúp phát hiện sớm các biến chứng hoặc tình trạng bệnh nặng hơn.
- Kiểm tra định kỳ: Thực hiện các kiểm tra định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ để đảm bảo tình trạng bệnh của trẻ đang tiến triển tốt.
5.6. Chế Độ Sinh Hoạt
- Không cần kiêng cữ thức ăn: Trẻ bị mềm sụn thanh quản không cần phải kiêng cữ bất kỳ loại thức ăn nào. Cung cấp cho trẻ một chế độ ăn đa dạng và cân đối để đảm bảo đủ dinh dưỡng.
- Tiêm chủng bình thường: Trẻ bị mềm sụn thanh quản vẫn cần được tiêm chủng đầy đủ để phòng ngừa các bệnh lý khác. Tiêm chủng theo đúng lịch của chương trình tiêm chủng quốc gia để đảm bảo sức khỏe cho trẻ.
Kết Luận
Bệnh mềm sụn thanh quản là một tình trạng phổ biến ở trẻ sơ sinh và thường tự khỏi mà không cần can thiệp y tế phức tạp. Tuy nhiên, việc chăm sóc và theo dõi đúng cách là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Bằng cách áp dụng các phương pháp chăm sóc chi tiết trên, cha mẹ có thể giúp trẻ vượt qua giai đoạn khó khăn này một cách an toàn và hiệu quả.