Nguyên nhân làm tăng đường huyết là một vấn đề sức khỏe quan trọng, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của nhiều người. Tình trạng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, do đó việc tìm hiểu nguyên nhân và biện pháp xử lý rất quan trọng trong việc quản lý sức khỏe. Cùng Vitaligoat tìm hiểu trong bài viết hôm nay.
Cơ chế tăng đường huyết ở người trưởng thành
Đường huyết, hay lượng glucose trong máu, là nguồn năng lượng chính cho cơ thể. Cơ thể điều tiết mức đường huyết thông qua sự phối hợp của các hormone, đặc biệt là insulin. Insulin, được sản xuất bởi tuyến tụy, đóng vai trò như chiếc chìa khóa để glucose xâm nhập vào tế bào và cung cấp năng lượng.
Khi ăn uống, thức ăn được phân giải thành glucose và hấp thụ vào máu. Lúc này, tuyến tụy sẽ nhận diện sự tăng đường huyết và bài tiết insulin để giúp glucose vào tế bào. Khi glucose được sử dụng hết, đường huyết sẽ trở lại mức bình thường.
Tuy nhiên, ở một số người, cơ chế này gặp trục trặc, dẫn đến tình trạng tăng đường huyết. Điều này có thể do tuyến tụy sản xuất không đủ insulin, tế bào kháng insulin (không phản ứng với insulin), hoặc cả hai yếu tố. Khi glucose không thể đi vào tế bào, nó tích tụ trong máu, gây ra những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
Nguồn gốc dẫn đến tăng đường huyết
Tình trạng tăng đường huyết xảy ra khi lượng glucose trong máu cao hơn mức bình thường. Dưới đây là một số nguyên nhân chính:
Bệnh tiểu đường
Đây là nguyên nhân chính gây tăng đường huyết. Tiểu đường type 1 xảy ra khi hệ miễn dịch tấn công và phá hủy các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy. Tiểu đường type 2 là khi cơ thể kháng insulin hoặc tuyến tụy không đủ insulin cần thiết. Tiểu đường thai kỳ có thể xuất hiện trong thời gian mang thai do kháng insulin.
Yếu tố di truyền
Di truyền không chỉ đơn thuần liên quan đến từng gen cụ thể mà còn là sự tương tác giữa nhiều gen khác nhau. Những gen này có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể bạn sản xuất insulin và xử lý glucose. Nếu gia đình bạn có tiền sử mắc tiểu đường, bạn có nguy cơ cao hơn về tình trạng này.
Lối sống không lành mạnh
Lối sống thiếu sót là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tăng đường huyết, nhất là với người bệnh tiểu đường type 2. Các thói quen bao gồm:
- Chế độ dinh dưỡng không hợp lý: Ăn thực phẩm chứa nhiều đường, tinh bột, cũng như chất béo bão hòa có thể nhanh chóng làm tăng đường huyết.
- Ít vận động: Thiếu hoạt động thể chất khiến cơ thể không tiêu thụ hết glucose, dẫn đến mức đường huyết cao.
- Thừa cân, béo phì: Người béo phì có ngưỡng cao hơn mắc tiểu đường type 2 do kháng insulin.
- Căng thẳng: Stress làm tăng hormone cortisol, ảnh hưởng đến kiểm soát đường huyết.
- Hút thuốc lá: Hút thuốc tăng khả năng mắc tiểu đường type 2.
Các loại thuốc
Có một số loại thuốc có thể ảnh hưởng tiêu cực đến mức đường huyết, như corticosteroid, thuốc lợi tiểu, thuốc chống trầm cảm, và thuốc ngừa thai. Corticosteroid có thể làm tăng sản xuất glucose trong gan và giảm khả năng nhạy cảm với insulin, gây tăng đường huyết, đặc biệt khi dùng liều cao.
Các bệnh lý khác
Các bệnh lý mãn tính khác như viêm tụy, ung thư tụy, hay bệnh nội tiết cũng có thể gây tăng đường huyết.
Tuổi tác
Người lớn trên 45 tuổi có nguy cơ cao bị tăng đường huyết hơn nhóm trẻ hơn.
Xác định triệu chứng tăng đường huyết
Giai đoạn đầu, tình trạng này thường không có triệu chứng rõ rệt. Khi mức đường huyết tăng cao, bạn có thể gặp:
- Khát nước nhiều
- Đi tiểu thường xuyên
- Cảm giác đói nhiều
- Giảm cân không rõ nguyên nhân
- Mệt mỏi
- Mờ mắt
- Lành thương chậm
- Ngứa ngáy thích cụ
- Tê bì chân tay
- Đau đầu, chóng mặt
Nếu bạn trải qua bất kỳ triệu chứng nào, hãy kiểm tra đường huyết ngay.
Cách xử trí tăng đường huyết
Cách xử trí sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân:
- Kiểm tra đường huyết thường xuyên
- Sử dụng máy đo đường huyết hàng ngày, kiểm tra ít nhất 2-4 lần/ngày.
- Điều chỉnh chế độ ăn uống
- Giảm thực phẩm nhiều đường, chất béo bão hòa và tinh bột chế biến.
- Nên ưu tiên rau củ, trái cây tươi và ngũ cốc nguyên hạt.
- Tăng cường vận động
- Tập thể dục đều đặn tối thiểu 150 phút mỗi tuần.
- Sử dụng thuốc theo chỉ định bác sĩ
- Tuân thủ phác đồ điều trị, không tự ý thay đổi liều lượng.
- Uống đủ nước
- Cố gắng uống khoảng 2-3 lít nước mỗi ngày.
Nếu tăng đường huyết nghiêm trọng, hãy đến cơ sở y tế để được hỗ trợ kịp thời.
Khi nào nên gặp bác sĩ?
Nhanh chóng gặp bác sĩ nếu có dấu hiệu:
- Đau bụng dữ dội.
- Buồn nôn, nôn.
- Hô hấp nhanh.
- Nhịp tim nhanh hoặc không đều.
- Cảm thấy lú lẫn.
- Mất ý thức.
Cách phòng ngừa tăng đường huyết
Phòng ngừa là cách tốt nhất để tránh các biến chứng tiềm tàng:
- Duy trì cân nặng hợp lý với BMI từ 18,5-24,9.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Hạn chế đồ ngọt và đồ chế biến sẵn.
- Tập thể dục định kỳ: Ít nhất 30 phút mỗi ngày.
- Kiểm tra đường huyết định kỳ để phát hiện sớm dấu hiệu tiểu đường.
- Ngưng hút thuốc lá.
- Quản lý căng thẳng: Tìm cách giảm stress.
- Tham khảo nguồn thuốc phù hợp với bác sĩ.
Những câu hỏi liên quan đến nguyên nhân tăng đường huyết
- Tại sao tôi bị tăng đường huyết mà không ăn đồ ngọt? Đường huyết không chỉ tăng từ thực phẩm ngọt. Nhiều thực phẩm khác như ngũ cốc tinh chế cũng có thể gây ra tình trạng này.
- Có phải chỉ người bị tiểu đường mới tăng đường huyết? Không, bất kỳ ai cũng có thể bị tăng đường huyết do nhiều lý do khác nhau.
- Các thực phẩm nào nên tránh để hạn chế tiểu đường? Hạn chế thực phẩm chiên xào, đồ ăn nhiều đường và muối.
Thực phẩm giúp hạ đường huyết nhanh chóng
1. Thực phẩm giàu chất xơ
Rau xanh, đậu, hạt sẽ giúp ổn định mức đường huyết bằng việc làm chậm quá trình tiêu hóa carbohydrate.
2. Thực phẩm có chỉ số glycemic thấp
Khoai lang, quinoa, yến mạch nguyên hạt rất hữu ích trong duy trì mức đường huyết ổn định.
3. Protein và chất béo lành mạnh
Thực phẩm như cá hồi và quả bơ hỗ trợ điều hòa mức đường huyết tốt hơn.
Đường huyết tăng bao nhiêu thì nguy hiểm?
Trong tình trạng nhịn ăn, mức đường huyết bình thường dưới 100 mg/dL. Khi vượt quá 126 mg/dL, có thể báo hiệu tiểu đường. Mức nhẹ từ 140-200 mg/dL gây ra triệu chứng nhẹ, nhưng trên 200 mg/dL sẽ rất nguy hiểm.
Tăng đường huyết có phải tiểu đường không?
Tăng đường huyết và tiểu đường liên quan đến việc sử dụng insulin, nhưng không nhất thiết đồng nghĩa với nhau. Tiểu đường là tình trạng mãn tính gặp khó khăn trong kiểm soát đường huyết.
>> Xem thêm:
Kết luận
Tăng đường huyết là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Việc nắm rõ cơ chế, nguyên nhân, triệu chứng giúp bạn nhận biết kịp thời. Chú ý chế độ ăn uống, vận động thể chất và kiểm tra sức khỏe định kỳ là biện pháp tốt nhất để phòng ngừa tình trạng này.