Nắng nóng làm bệnh tâm thần chết chóc hơn

Song song với hành động thích ứng biến đổi khí hậu, các chính phủ cũng cần chuẩn bị cho các vấn đề liên quan đến sức khỏe con người, vì nắng nóng thực sự là một khủng hoảng y tế.

Cảnh báo trên được một nhóm chuyên gia đa ngành của Đại học Columbia (Mỹ) đưa ra tại hội nghị về khí hậu có tên "Nóng như thiêu, nóng phá kỷ lục" ngày 27-2. Trung tâm Y tế của Đại học Columbia nhận thấy mùa hè nắng nóng từ lâu đã đi liền với sự gia tăng các ca bệnh đủ loại, từ đau tim đến hen suyễn kịch phát. Đây không chỉ là quan sát riêng lẻ từ một phòng cấp cứu, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy nắng nóng đang khiến người ta bệnh đủ thứ từ tâm bệnh đến thân bệnh.

 

Hiểm họa ẩn với sức khỏe tâm thần​

Trong bài báo "Nắng nóng làm bệnh tâm thần chết chóc hơn" đăng trên trang preventionweb.net của Văn phòng Liên Hiệp Quốc về giảm thiểu rủi ro thiên tai, tác giả đưa ra các dữ liệu bất ngờ về tác động của nắng nóng tới những người có tiền sử bệnh lý tâm thần.

Theo đó, năm 2021 khu vực bờ Tây của lục địa Bắc Mỹ trải qua một đợt nắng nóng đến gần 50oC kéo dài một tuần. Hậu quả là ở tỉnh bang British Columbia (Canada), một trong những nơi bị ảnh hưởng nặng nhất, có 1.649 người chết trong vòng 8 ngày nắng nóng. Con số này cao gần gấp đôi so với khi thời tiết bình thường.

Khi xem xét tỉ lệ mắc 26 loại bệnh mãn tính của những người tử vong ở British Columbia trong đợt nắng nóng cực độ năm 2021 và những người chết trong cùng thời điểm của những năm trước, các nhà nghiên cứu phát hiện bệnh tâm thần có liên quan đến nguy cơ tử vong khi có nắng nóng.

Dựa trên dữ liệu y tế của khoảng 8.000 ca tử vong, các nhà nghiên cứu thấy rằng người bị bệnh tâm thần phân liệt có tỉ lệ tử vong cao gấp 3 lần trong thời tiết nắng nóng so với thời tiết mùa hè bình thường, người bị trầm cảm có tỉ lệ tử vong cao hơn gần 2 lần. Người sử dụng chất gây nghiện có tỉ lệ tử vong cao gấp 1,5 lần.

Nghiên cứu toàn diện nhất cho đến nay về ảnh hưởng của nắng nóng đến sức khỏe tâm thần ở Mỹ đăng trên tạp chí Jama Psychiatry đầu năm 2022 cũng chứng minh vấn đề tương tự. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu của 3,5 triệu lần nhập viện cấp cứu vì các rối loạn tâm thần của 2,2 triệu người từ năm 2010 - 2019. Các nhà nghiên cứu tập trung vào những tháng nóng nhất, từ tháng 5 đến tháng 9, ở 2.775 quận, nơi 98% cư dân Mỹ sinh sống.

Nghiên cứu cho thấy tỉ lệ nhập viện cấp cứu tăng trung bình 8% vào những ngày thuộc top 5% có nắng nóng nhất trong thời gian thực hiện nghiên cứu. Giáo sư Gregory Wellenius của Trường y tế cộng đồng thuộc Đại học Boston (Mỹ), tác giả chính của nghiên cứu, cho biết mức gia tăng 8% nguy cơ vẫn là sự đánh giá thấp về gánh nặng bệnh tật thực sự liên quan đến nắng nóng. Do cơ sở dữ liệu y tế họ sử dụng không bao gồm những người không có bảo hiểm y tế, số liệu thực tế phải cao hơn và những người không có trong số liệu mới là nhóm có nguy cơ lớn hơn.

"Điểm mới là nghiên cứu đã chỉ ra rằng những ngày nắng nóng cực độ có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe tâm thần của con người. Điều này không chỉ dành cho một nhóm dân số dễ bị tổn thương mà ở mọi độ tuổi, cả nam và nữ, ở mọi vùng của đất nước, mọi người đều gặp nguy hiểm" - Wellenius cho biết.

Nguy cơ ảnh hưởng cũng xảy ra với hầu hết các tình trạng tâm thần như căng thẳng, tâm trạng thất thường, rối loạn lo âu, tâm thần phân liệt, xu hướng tự hại bản thân và lạm dụng chất gây nghiện.

Tại sao nắng nóng nguy hiểm với người bệnh tâm thần? Các nhà khoa học cho rằng việc mắc một số bệnh tâm thần, trong đó có tâm thần phân liệt, có thể khiến một người không hiểu được tình trạng sức khỏe của mình, không đánh giá được những rủi ro sức khỏe của bản thân khi trời quá nóng. Hơn nữa, người mắc bệnh tâm thần thường bị kỳ thị, cô lập, yếu thế về kinh tế, xã hội - đây là những yếu tố khiến họ gặp nguy cơ cao hơn. Cuối cùng, thuốc chống loạn thần và chống trầm cảm có thể ảnh hưởng đến quá trình điều nhiệt, khiến bệnh nhân dễ bị quá nóng.

Khủng hoảng khí hậu đang gây ra những chi phí ẩn rất lớn với sức khỏe tâm thần của mọi người trên khắp thế giới. Các đợt nắng nóng bất thường làm tăng tỉ lệ tự tử. Mất an ninh lương thực, nhà cửa và sinh kế gây căng thẳng và trầm cảm. Tuy nhiên, đa số công chúng vẫn quen thuộc với các tác động điển hình của nắng nóng như say nắng, mất nước mà không biết rằng nắng nóng chết chóc hơn với những người có vấn đề về sức khỏe tâm thần. Với tần suất nắng nóng đang tăng do khủng hoảng khí hậu, các nhà nghiên cứu cho rằng ngành y cần chuẩn bị các tình huống khủng hoảng, nhiều ca bệnh tâm thần do nắng nóng xuất hiện cùng lúc.

Công nhân xây dựng dừng tay uống nước trong một ngày nắng nóng ở Boston, Mỹ năm 2021. Ảnh: REUTERS

 

Héo mòn vì nóng​

Ngoài các bệnh tâm thần, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra hàng loạt vấn đề sức khỏe thể chất liên quan đến nắng nóng như bệnh thận mãn tính, bệnh tim thiếu máu cục bộ, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, đột quỵ do thiếu máu cục bộ và đái tháo đường.

Trong quan sát từ điều kiện phòng tắm hơi, các nhà khoa học phát hiện rằng cơ thể chúng ta hấp thu nhiệt nhanh hơn khả năng tiết mồ hôi để làm mát. Thí nghiệm này cho phép đi đến kết luận rằng con người không thể tiết nhiều mồ hôi hơn khi trời nắng nóng hơn, khiến họ có nguy cơ tử vong hơn khi ở môi trường nắng nóng quá mức.

Vidhya Venugopal, giáo sư về sức khỏe môi trường tại Đại học Sri Ramachandra (Chennai, Ấn Độ), đã nghiên cứu tác động của nắng nóng với công nhân trong các nhà máy thép, nhà máy ô tô và lò gạch ở Ấn Độ trong nhiều năm. Bà thấy rằng nhiều người trong số họ bị sỏi thận do mất nước nghiêm trọng.

Adelaide M. Lusambili, một nhà nghiên cứu tại Đại học Aga Khan (Kenya), đang nghiên cứu về tác động của nắng nóng với phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh ở hạt Kilifi, ở vùng duyên hải nước này. Tại các cộng đồng ở đó, phụ nữ phải đi bộ để lấy nước sinh hoạt về cho gia đình. Họ phải đi bộ nhiều giờ dưới trời nắng, ngay cả khi đang mang thai. Lusambili phát hiện có sự liên hệ giữa việc tiếp xúc với nắng nóng với trẻ sinh non và nhẹ cân. Sau khi sinh con, nhiều phụ nữ ở đây vẫn phải đi lấy nước. Một số đi bộ rất xa với đứa trẻ chỉ một ngày tuổi trên lưng. Việc này khiến đứa trẻ bị nổi mụn nước ở miệng và trên cơ thể, khiến chúng quấy khóc và khó bú mẹ.

Lusambili cho biết những phát hiện này khiến bà tự hỏi liệu biến đổi khí hậu có đang đảo ngược thành quả mà châu Phi đã đạt được trong việc giảm tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ hay không.

Theo nhiều nghiên cứu, các nạn nhân của nắng nóng thường chết một mình trong nhà. Ngoài say nắng, nắng nóng có thể gây trụy tim và suy thận, làm hỏng các cơ quan nội tạng và tế bào, thậm chí cả DNA của chúng ta. Tác hại của nó tăng lên gấp bội ở người già và trẻ nhỏ, người bị huyết áp cao, hen suyễn, bệnh đa xơ cứng và các tình trạng khác.■

 

Nắng nóng và thiệt hại kinh tế​

Khi quá nóng, chúng ta không làm việc hiệu quả. Chức năng suy nghĩ và vận động của chúng ta bị suy giảm. Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Lancet năm 2022 cho thấy nắng nóng là trở ngại lớn với những người làm việc ngoài trời về cả sức khỏe và khả năng làm việc.

Báo cáo cho thấy năm 2021, 470 tỉ giờ làm việc trên toàn thế giới có thể bị mất do nắng nóng. Điều đó làm tăng thêm tổn thất thu nhập tương đương với khoảng 0,72% sản lượng kinh tế toàn cầu. Ở Mỹ, ước tính quốc gia này đã mất 68 tỉ USD thu nhập tiềm năng năm 2021 do nắng nóng khắc nghiệt buộc người lao động phải tạm nghỉ. Số giờ lao động bị mất ở Mỹ trong năm 2021 tăng 36% so với mức trung bình trong những năm 1990.

Diana Hernandez, phó giáo sư về y - xã hội học (sociomedical) của Trường y tế cộng đồng Mailman, người nghiên cứu về tác động của biến đổi khí hậu kết hợp với những yếu kém của xã hội như thiếu thốn về y tế hay khả năng tiếp cận sử dụng điện, chỉ ra nắng nóng sẽ hằn sâu bất bình đẳng trong sử dụng bóng râm và các thiết bị y tế, làm mát chạy điện.

Khi nắng nóng, người có điều kiện thường bật ngay điều hòa. Nhưng với những người không có điều kiện, phải làm ngoài trời, họ phải làm việc trong… hỏa ngục. Ollie Jay, giáo sư về nắng nóng và sức khỏe tại Đại học Sydney, cho rằng điều hòa - một thiết bị tốn điện - là thứ đang khiến hành tinh chúng ta đã nóng càng nóng hơn. Xã hội cần tìm ra những biện pháp chống nóng bền vững hơn, rẻ tiền hơn trong bối cảnh các đợt nắng nóng nhất chúng ta trải qua sẽ trở thành nhiệt độ bình thường mới trong mùa hè.

https://cuoituan.tuoitre.vn/nang-nong-lam-benh-tam-than-chet-choc-hon-20230329090814332.htm