Trong chuyến đi tình nguyện cùng những người bạn tại Hội An đến vùng Đông Giang của tỉnh Quảng Nam, tôi đã có dịp để được tìm hiểu về văn hóa, lịch sử cũng như hòa vào cuộc sống bản địa đặc sắc tại nơi đây. Mỗi thứ dù chỉ là nhỏ cũng để lại trong tôi những ấn tượng khó quên: em bé mồ côi được cả làng cùng cưu mang tại Zơ Ra hay men rượu Tà Vạt ngọt ngào đầy ma mị, nhưng ấn tượng nhất đó là thưởng thức món đặc sản của đồng bào nơi đây là Zờ Rá.


Một món ăn mang đạm dấu ấn núi rừng Tây Quảng Nam. Nguyên liệu chế biến khá phong phú, bao gồm các loại rau, lá trong rừng như: đọt chè, môn rừng, dọc mùng (A dót), tiêu, ớt đỏ… Đặc biệt để tạo nên món này phải có cây mây rừng (A dương) thì mới đúng chất Zờ Rá được. Zờ Rá - theo ngôn ngữ Cơtu chỉ hành động đập, giã, làm vỡ vụn một thứ gì đó, và đó cũng là cách để tạo nên món ăn khá đặc biệt này, một món ăn mà đa số người Cơtu đều làm được. Bên cạnh đó còn có một số loại thịt tươi sống được kết hợp để tạo nên hương vị khác như kỳ nhông (Ca Dong), gà rừng, các loại cá trên suối, óc hươu nai, trâu, bò và thậm chí là thịt chuột núi.


Việc chế biến Zờ rá đòi hỏi nhiều kinh nghiệm và sự khéo léo của những người phụ nữ lớn tuổi mới có được một sản phẩm như ý, thơm ngon đúng chất. Đầu tiên, cho tất cả nguyên liệu cần thiết vào trong ống cây lồ ô và đổ thêm một lượng nước vừa phải. Sau đó, cho ống lồ ô (lúc này đóng vai trò của chiếc nồi) vào bếp lửa. Hương thơm từ lồ ô quyện vào các thực phẩm khác làm tăng thêm vị đậm đà cho món ăn.


Khi thấy hỗn hợp thức ăn bên trong nóng lên, thì bắt đầu làm nhuyễn thức ăn bằng một đoạn móc gai của cây mây rừng xộc mạnh vào khoảng 25 đến 30 phút cho đến khi chín rồi cho ra đĩa. Tuyệt nhất, Zờ Rá phải thưởng thức ngay khi còn nóng mới cảm nhận hết được mùi vị làm say lòng người của nó, vị cay nồng của tiêu, ớt đỏ, vị chát của các loại lá, mùi thơm của thịt và vị đắng của đọt mây rừng. Các vị này kết hợp, hòa quyện với nhau tạo nên hương vị đậm đà nơi đầu lưỡi của người ăn. Tôi đã rất vất vả để thưởng thức hết một đĩa nhỏ vì cái cay, hương vị độc và lạ của nó.


Có thể nói, đến với mỗi vùng đất thì yếu tố bản địa luôn luôn là điều làm tôi thích thú trong đó có ẩm thực. Và Zờ rá của người Cơ tu đã để lại trong tôi ấn tượng mạnh mẽ và khó quên nhất.